Αφέλεια ή ανευθυνότητα; Η δήλωση που ξεσήκωσε θύελλα στους Ποντίους της Γερμανίας

Με έκπληξη και απογοήτευση ακούσαμε πρόσφατα τη δήλωση της κας Αναστασίας Ντικ, η οποία εκπροσωπεί επί σειρά ετών τους Ποντίους της Γερμανίας στην ΟΣΕΠΕ (Ομοσπονδία Συλλόγων Ελλήνων Ποντίων στην Ευρώπη).

Μιλώντας δημόσια στην κάμερα της ΕΡΤ, δήλωσε:

«Να κάνουμε γέφυρα ανάμεσα στους λαούς, να δώσουμε τα χέρια και να πούμε και οι δύο συγγνώμη – περισσότερο αυτοί [σ.σ. οι Τούρκοι]».

Η δήλωση αυτή, παρότι φαινομενικά ειρηνική, γεννά εύλογο προβληματισμό: Εκλαμβάνεται από πολλούς ως εξίσωση ανάμεσα στους θύτες και τα θύματα της Γενοκτονίας των Ποντίων, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο ποντιακός ελληνισμός έχει κάτι να απολογηθεί για τα εγκλήματα που υπέστη.

Το επίμαχο Video (01:33)

Η ιστορία δεν συμψηφίζεται

Η αναφορά σε «αμοιβαία συγγνώμη» από στόμα θεσμικής εκπροσώπου του ποντιακού ελληνισμού αλλοιώνει τον πυρήνα του ιστορικού αφηγήματος. Δεν μπορούμε να μιλάμε για συμφιλίωση όταν απουσιάζει η αναγνώριση, η αποδοχή και η ανάληψη ευθύνης από την πλευρά των θυτών.

Η Γενοκτονία των Ποντίων ήταν μονομερές έγκλημα κατά της ανθρωπότητας – όχι ένα «διμερές τραύμα». Οι 353.000 νεκροί, οι βιασμοί, οι εκτοπίσεις, οι εθνικοκαθάρσεις δεν χωρούν σε πολιτικά εξισωτικούς λόγους. Δεν ζητάς συγγνώμη επειδή υπήρξες θύμα.

Ο θεσμικός λόγος έχει βαρύτητα και ευθύνη

Η κα. Ντικ έχει εκπροσωπήσει για χρόνια την ΟΣΕΠΕ στη Γερμανία. Κι όμως, καμία ουσιαστική πρόοδος δεν έχει σημειωθεί στο κρίσιμο θέμα της αναγνώρισης από το γερμανικό κράτος. Οι δηλώσεις της, όσο κι αν αποσκοπούν στη συμφιλίωση, αποδυναμώνουν τον αγώνα για διεθνή αναγνώριση και θολώνουν το μήνυμα της ιστορικής διεκδίκησης.

Επικοινωνήσαμε με τον πρόεδρο του Συλλόγου Ποντίων Μονάχου (όπου η κα. Ντικ είναι μέλος του ΔΣ). Μας ενημέρωσε ότι ο Σύλλογος θα τοποθετηθεί συλλογικά, κάτι που σεβόμαστε – αν και η δημόσια δήλωση έχει ήδη προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις.

Άλλοι λαοί αναγνωρίστηκαν – οι Έλληνες του Πόντου ακόμα περιμένουν

Η Γερμανία έχει ήδη προβεί από το 2016 σε επίσημη αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, των Ασσυρίων, των Αραμαίων και των Χαλδαίων Χριστιανών, μέσω απόφασης του Bundestag. Στο σχετικό ψήφισμα γίνεται ρητή αναφορά σε «προγραμματισμένες εκτοπίσεις και σφαγές», οι οποίες αναγνωρίζονται ως γενοκτονία.

Την ίδια στιγμή, για τη Γενοκτονία των Ποντίων δεν έχει υπάρξει καμία ανάλογη αναγνώριση από το γερμανικό κοινοβούλιο. Πρόκειται για ένα σοβαρό έλλειμμα αποτελεσματικότητας – χωρίς να μηδενίζουμε τον μέχρι σήμερα αγώνα – ιδιαίτερα όταν εκπρόσωποι του ποντιακού ελληνισμού βρίσκονται επί σειρά ετών σε θεσμικές θέσεις, χωρίς να καταγράφεται ουσιαστική πρόοδος.

Σημείωση διαφάνειας: Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2024, ο βουλευτής Τάκης Μεχμέτ Αλί έφερε το ζήτημα στην Bundestag, ζητώντας την ένταξη και των Ελλήνων του Πόντου στα θύματα γενοκτονίας που έχει αναγνωρίσει επισήμως η Γερμανία. Η ερώτηση αυτή συνδέθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες, με τις προσπάθειες της νέας προέδρου της ΟΣΕΠΕ κας Ιορδανίδου, καθώς και της κας Ζαπουνίδου, μέλους του ΔΣ – δύο νέα πρόσωπα που ανέλαβαν ρόλους στην ομοσπονδία και φαίνεται ήδη να πετυχαίνουν όσα δεν κατάφεραν άλλοι για χρόνια.

Μήπως, τελικά, είναι καιρός για ριζική αλλαγή στα πρόσωπα και ανανέωση σε επίπεδο λόγου και στρατηγικής;

Ναι στη συνύπαρξη – όχι στη λήθη

Κανείς δεν είναι κατά της ειρηνικής συνύπαρξης. Και εμείς, ως μετανάστες στη Γερμανία, την προωθούμε κάθε μέρα μέσα από τη ζωή και τη δουλειά μας. Αλλά ας είμαστε ξεκάθαροι: η συγγνώμη ανήκει μόνο σε εκείνους που φέρουν την ευθύνη για τα εγκλήματα, όχι στα θύματα ή στους απογόνους τους.

Συμφιλίωση χωρίς ιστορική δικαιοσύνη δεν είναι συμφιλίωση. Είναι συμβιβασμός με τη λήθη.

Ανακοίνωση ΟΣΕΠΕ: Παρερμηνεία ή αποτυχημένος χειρισμός;

Λίγες ημέρες μετά, η ΟΣΕΠΕ τοποθετήθηκε επίσημα, υποστηρίζοντας ότι τα λόγια της κας Ντικ παρερμηνεύθηκαν και πως η πρόθεση της δήλωσης ήταν να τονιστεί ότι ο αγώνας για την αναγνώριση της Γενοκτονίας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Η Ομοσπονδία κάλεσε τους συλλόγους και το κοινό να διαβάσουν ολόκληρο τον χαιρετισμό της κας Ντικ στο έντυπο του Φεστιβάλ.

Ωστόσο, η αποδοχή ότι η φράση πράγματι ειπώθηκε, αλλά «παρερμηνεύθηκε», δεν αίρει την ευθύνη. Η δήλωση έγινε σε εθνικό δημόσιο μέσο, με ήχο και εικόνα, και περιέχει τον όρο «συγγνώμη» από την πλευρά των Ποντίων – χωρίς διευκρινίσεις, χωρίς πλαισίωση και χωρίς αποσαφήνιση εκείνη τη στιγμή.

Η ίδια η κα. Ντικ, σε δήλωσή της, αρνήθηκε ότι υποστήριξε την «υποχρέωση συγγνώμης». Όμως, η φράση που ειπώθηκε είναι ξεκάθαρη και καταγεγραμμένη: «Να πούμε και οι δύο συγγνώμη – περισσότερο αυτοί.»

Η επίκληση της «νευρικότητας της στιγμής» μόνο αποδυναμώνει περαιτέρω τη θέση της. Αν κάποιος δεν είναι σε θέση να σταθεί με καθαρότητα μπροστά σε τηλεοπτική κάμερα, ίσως δεν είναι κατάλληλος να εκφράζει θεσμικά τον ποντιακό ελληνισμό.

Η επίκληση στο γραπτό κείμενο ενός έντυπου χαιρετισμού δεν αντισταθμίζει την εικόνα που μεταδόθηκε στην ΕΡΤ. Ο λόγος εκπροσώπων που ασχολούνται με την Ιστορική Μνήμη οφείλει να είναι σαφής, μετρημένος και απόλυτα προσεκτικός. Δεν μπορεί να αφήνει περιθώρια διπλής ανάγνωσης. Δεν μπορεί να προκαλεί σύγχυση ή αποπροσανατολισμό.

Το ζήτημα δεν είναι μόνο η ατυχής διατύπωση – είναι και η διαχρονική αδυναμία παραγωγής αποτελέσματος, την οποία η κοινότητα των Ποντίων βλέπει και κρίνει. Κι αυτό το βάρος δεν μπορεί να μεταφερθεί στον παραλήπτη της δήλωσης.

Αυτό που τελικά έλειψε δεν ήταν μια τεχνική εξήγηση – αλλά μια πραγματική συγγνώμη: «Ίσως η διατύπωση ήταν άστοχη. Αν παρεξηγήθηκε, ζητώ ειλικρινά συγγνώμη. Ο στόχος μου ήταν και παραμένει η ενότητα.» Αντί γι’ αυτό, είδαμε άμυνα, υπεκφυγή και μετάθεση της ευθύνης. Και αυτή η στάση δεν τιμά ούτε τον ρόλο, ούτε τον θεσμό, ούτε τον σκοπό.

Όχι άλλο “παρερμηνευθήκαμε”

Η δημόσια εκπροσώπηση απαιτεί καθαρότητα. Δεν χωρούν ούτε ατυχίες, ούτε διπλές αναγνώσεις, ούτε λεκτικές ακροβασίες. Το ζητούμενο δεν είναι οι προθέσεις – είναι το αποτέλεσμα. Και το αποτέλεσμα ήταν ένας θεσμικός λόγος που προκάλεσε σύγχυση, αντί για καθοδήγηση. Αντί για ενότητα, έφερε δυσαρέσκεια. Αντί για τόλμη, έφερε αμηχανία.

Ηθική αποκατάσταση και όχι προσβολή

Το άρθρο δεν έχει σκοπό να προσβάλει θεσμούς ή πρόσωπα. Αντιθέτως, επιδιώκει τον δημόσιο, ειλικρινή και τεκμηριωμένο διάλογο για ένα ζήτημα ιστορικής ευθύνης. Γιατί άλλο είναι η φιλία των λαών – και άλλο η ισοπέδωση της ιστορικής Μνήμης.

Η εκπροσώπηση σε ζητήματα γενοκτονιών απαιτεί σοβαρότητα, σεβασμό και θάρρος. Όχι επικοινωνιακές διολισθήσεις και λογικές συμψηφισμού.

Σημείωση: Η δήλωση έγινε στο πλαίσιο του 39ου Φεστιβάλ Ποντιακού Πολιτισμού στο Wuppertal – μιας εξαιρετικά επιτυχημένης εκδήλωσης, στην οποία αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στους διοργανωτές και στους συμμετέχοντες. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι το φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε ξανά μετά από πολυετή παύση, χάρη στις συντονισμένες προσπάθειες του νέου Διοικητικού Συμβουλίου της ΟΣΕΠΕ, που απαρτίζεται από νεότερους σε ηλικία ανθρώπους και φρέσκα πρόσωπα με ανανεωμένη διάθεση και όραμα.

Για λόγους διαφάνειας ακολουθούν οι ανακοινώσεις των ΟΣΕΠΕ και ΔΩΔΕΚΑΠΟΛΙΣ

ΟΣΕΠΕ

Ανοιχτή Επιστολή Διαμαρτυρίας «ΔΩΔΕΚΑΠΟΛΙΣ»

ΠΡΟΣ: Δ.Σ της ΟΣΕΠΕ, Διαρκή Επιτροπή για την Αναγνώριση της Γενοκτονίας ΟΣΕΠΕ, Συντονιστική Νεολαία ΟΣΕΠΕ, Ποντιακοί Σύλλογοι μέλη της ΟΣΕΠΕ στη Γερμανία.

Η κα. Ντικ (Συντονίστρια Διαρκής Επιτροπής για την Αναγνώριση της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου της ΟΣΕΠΕ) είτε εκ πεποιθήσεως η λόγω ημιμάθειας ή ακόμα και αδυναμίας έκφρασης, υπέπεσε σε ένα τραγικό σφάλμα με δήλωση της στην ΕΡΤ1.

Αφού αναφέρθηκε στην αναγνώριση της γενοκτονίας, δήλωσε πως Έλληνες και Τούρκοι πρέπει να ζητήσουν ο ένας συγνώμη από τον άλλο, εξισώνοντας το θύμα της γενοκτονίας τους Έλληνες, με τον θύτη, την Τουρκία.

Η πολιτικά επικίνδυνη και ανιστόρητη αυτή δήλωση θα δώσει πάτημα στην τουρκική προπαγάνδα να συνεχίζει να υπονομεύει τον αγώνα μας για διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας.

Θα ήταν φρόνιμο όσοι διεκδικούν δημόσια ρόλο και λόγο στα ποντιακά θέματα να προσέχουν πως εκφράζονται δημόσια γιατί εκθέτουν τον ποντιακό ελληνισμό και δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις σε τρίτους.

Η κα. Ντίκ οφείλει να ζητήσει συγνώμη για την προσβλητική εξίσωση των προγόνων μας, μιας βάρβαρης γενοκτονίας, με τους τούρκους υπερεθνικιστές κεμαλιστές θύτες. Καμιά φορά η σιωπή είναι χρυσός. Διέπραξε τεράστιο ολίσθημα.

Αν δεν ξέρει, να μην ομιλεί, και ιδιαίτερα όχι ως κατά φαντασίαν «εκπρόσωπος» του ποντιακού ελληνισμού της Γερμανίας. Μας ντρόπιασε!

Οφείλει να ζητήσει συγνώμη και να παραιτηθεί πριν προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά στην ιερή μας υπόθεση. Είναι τραγικό ένα προφανώς ανεπαρκές άτομο να κατέχει την θέση συντονίστριας της επιτροπής γενοκτονίας.

Οι ποντιακοί σύλλογοι της Βάδης Βυρτεμβέργης «ΔΩΔΕΚΑΠΟΛΙΣ»