Στις 11 Ιουλίου 1925, η πρώτη κυλιόμενη σκάλα της Γερμανίας λειτούργησε στο Kaufhaus Tietz της Κολωνίας. Ήταν η απόλυτη υπόσχεση της νεωτερικότητας: μετακίνηση χωρίς προσπάθεια, εξοικονόμηση χρόνου, μια φευγαλέα αίσθηση πολυτέλειας στην καθημερινότητα.
Η εικόνα της μεταπολεμικής Γερμανίας ταυτίστηκε με τα μηχανικά αυτά «θαύματα», που κατέκτησαν τα εμπορικά κέντρα και τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, σύμβολα αστικής ευημερίας και τεχνολογικής προόδου.
Η ιστορία τους ξεκίνησε όμως αρκετά πιο πίσω, στην Αμερική του τέλους του 19ου αιώνα. Ο Jesse W. Reno, μηχανικός σιδηροδρόμων, κατοχύρωσε το 1892 το πρώτο πατενταρισμένο σύστημα κυλιόμενης πλατφόρμας.
Λίγα χρόνια μετά, στο Coney Island, οι πρώτοι ανυποψίαστοι επιβάτες γεύτηκαν την εμπειρία. Από εκεί ξεκίνησε η επέλαση της κυλιόμενης σκάλας, μετατρέποντας το μέλλον σε παρόν για εκατομμύρια ανθρώπους.
Στην μεταπολεμική Γερμανία, το «Fahrtreppe» έγινε συνώνυμο της κοινωνικής ανόδου – τόσο κυριολεκτικά όσο και συμβολικά.
Για πολλά παιδιά, όπως περιγράφει ο Reinhard Mey, η βόλτα με κυλιόμενη σκάλα σε πολυκατάστημα ήταν από μόνη της προορισμός, εμπειρία ζωής.
Η κυλιόμενη σκάλα όμως δεν είναι μόνο τεχνικό επίτευγμα, ούτε μονάχα εργαλείο μαζικής μετακίνησης. Είναι πολιτισμικό σύμβολο, λογοτεχνική μεταφορά, ακόμη και σημείο αναφοράς στις καθημερινές αστικές τελετουργίες.
Στα βιβλία, στις ταινίες, στις προσωπικές αφηγήσεις – πάντα συνδέει τη ρουτίνα με την ονειροπόληση, το πέρασμα με τη στάση. Το «Rolltreppe abwärts» δεν είναι τυχαία ο τίτλος διάσημου γερμανικού μυθιστορήματος.
Η διαδρομή έχει τρία στάδια: Το πρώτο βήμα, όπου χάνεις στιγμιαία τον έλεγχο καθώς το έδαφος αρχίζει να κινείται.
Τα παγωμένα δευτερόλεπτα, όπου η παθητική μετακίνηση επιτρέπει ένα σύντομο διάλειμμα σκέψης.
Και ο απότομος τερματισμός, που σε επιστρέφει απότομα στην πραγματικότητα, μαζί με μια ελαφριά δυσαρέσκεια ότι το όνειρο τελείωσε.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η έξοδος από την κυλιόμενη σκάλα σπανίως συνοδεύεται από την αίσθηση χαράς που προσφέρει η είσοδος σε αυτή.
Η κυλιόμενη σκάλα, παρά το φαινομενικά ταπεινό της προφίλ, έγινε διεθνής πολιτισμικός «παίκτης»: Στους γρήγορους ρυθμούς του Λονδίνου και της Μόσχας, αποτελεί κώδικα συμπεριφοράς – «δεξιά στεκόμαστε, αριστερά περπατάμε».
Στον κινηματογράφο έγινε ακόμη και σύμμαχος του James Bond στις κυνηγητικές του περιπέτειες. Στην Medellín της Κολομβίας, οι κυλιόμενες σκάλες σήμαναν κοινωνική ανάταση για ολόκληρες συνοικίες, κάνοντας το αδύνατο προσβάσιμο.
Η ιστορία της Rolltreppe είναι τελικά μια ιστορία για το τι σημαίνει να κινείσαι μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς.
Σε 30 δευτερόλεπτα ο επιβάτης μεταβαίνει από τη μια κατάσταση στην άλλη, από την αδράνεια στην ενεργοποίηση.
Στον αιώνα της, το μικρό αυτό τεχνολογικό θαύμα έγινε καθημερινός μύθος – και, παρά την τυποποίηση και την υπεραυτοματοποίηση της εποχής μας, παραμένει μια στιγμή αστικής ποίησης για όποιον ξέρει να βλέπει πίσω από τις ραβδωτές ατσάλινες πλάκες.
