Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξε σε μια κρίσιμη συμφωνία που αλλάζει ριζικά το ενεργειακό της τοπίο: μέχρι το τέλος του 2027, οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω αγωγών θα τερματιστούν πλήρως.
Η απόφαση προέκυψε έπειτα από εντατικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών-μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και συνδέεται άμεσα με τις γεωπολιτικές πιέσεις που δημιούργησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Η ΕΕ επιχειρεί μ’ αυτό τον τρόπο να μειώσει δραστικά την εξάρτηση από τη Ρωσία, η οποία επί δεκαετίες αποτελούσε τον πιο σημαντικό προμηθευτή αερίου για πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες.
Το νέο χρονοδιάγραμμα έρχεται να επισφραγίσει έναν στρατηγικό στόχο που τέθηκε από το 2022: την πλήρη ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Μόσχα.
Ημερομηνίες-κλειδιά και εξαιρέσεις
Το πλάνο προβλέπει την οριστική διακοπή των εισαγωγών μέσω μακροχρόνιων συμβολαίων το αργότερο έως την 1η Νοεμβρίου 2027.
Για ορισμένες χώρες χωρίς πρόσβαση σε θάλασσα –όπως η Σλοβακία και η Ουγγαρία– θεσπίζεται μια σύντομη μεταβατική περίοδος δύο μηνών, υπό την προϋπόθεση ότι θα βασιστούν σε βραχυπρόθεσμα συμβόλαια για το υπόλοιπο διάστημα.
Παράλληλα, η απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) αναμένεται να τεθεί σε ισχύ νωρίτερα, από τον Ιανουάριο του 2027.
Το μέτρο συνδέεται με το 19ο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ, το οποίο επιχειρεί να περιορίσει ακόμη περισσότερο τα έσοδα της Ρωσίας από εξαγωγές ενέργειας.
Η εκκρεμότητα με το ρωσικό πετρέλαιο
Παρότι η συμφωνία για το φυσικό αέριο θεωρείται σημαντικό βήμα, το ζήτημα του ρωσικού πετρελαίου παραμένει ανοιχτό.
Η ΕΕ έχει αναθέσει στην Κομισιόν να παρουσιάσει μέσα στο 2026 ένα συγκεκριμένο σχέδιο για την πλήρη απεξάρτηση της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας από τις ρωσικές προμήθειες έως το τέλος του 2027.
Οι δύο χώρες είναι οι μόνες στην Ένωση που εξακολουθούν να εισάγουν αργό πετρέλαιο από τη Ρωσία και ταυτόχρονα διατηρούν υψηλή εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Το γεγονός αυτό τους έχει επιτρέψει στο παρελθόν να μπλοκάρουν αποφάσεις που αφορούσαν την οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία, δυσκολεύοντας τις προσπάθειες επίτευξης ενιαίας ευρωπαϊκής γραμμής.
Πολιτικές εντάσεις και προοπτικές
Η σταδιακή απομάκρυνση από τη ρωσική ενέργεια δεν αποτελεί μόνο τεχνική ή οικονομική απόφαση, αλλά έχει ισχυρές πολιτικές διαστάσεις.
Η ΕΕ προσπαθεί να στείλει το μήνυμα ότι η εξάρτηση από έναν ασταθή και επιθετικό προμηθευτή πρέπει να λάβει τέλος, ακόμη κι αν αυτό απαιτήσει δύσκολες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σε νέες ενεργειακές υποδομές.
Τα επόμενα χρόνια αναμένονται έντονες διαπραγματεύσεις γύρω από την ενεργειακή μετάβαση.
Η επιτυχία του σχεδίου θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο τα κράτη-μέλη θα καταφέρουν να διαφοροποιήσουν τις πηγές προμήθειάς τους, να ενισχύσουν τα δίκτυα μεταφοράς και να στηρίξουν οικονομικά τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στη φάση προσαρμογής.
