Η δημόσια συζήτηση γύρω από τις γερμανικές μεταφορικές υποδομές εντείνεται, καθώς οι ανάγκες συντήρησης και επέκτασης έχουν φτάσει σε σημείο κρίσης.
Κακοσυντηρημένες γέφυρες, καθυστερήσεις στους σιδηροδρόμους, ελλιπείς αστικές μεταφορές και ένας ÖPNV που απαιτεί άμεσο εκσυγχρονισμό για να επιτύχει τους κλιματικούς στόχους της χώρας.
Σε αυτό το πλαίσιο, μια νέα μελέτη των think tanks Agora Verkehrswende και Dezernat Zukunft διατυπώνει ωμά την πραγματικότητα: χωρίς πρόσθετο κρατικό δανεισμό και χωρίς εισαγωγή μιας ευρείας, «αιτιοκρατικής» PKW-Maut, η Γερμανία δεν θα μπορέσει να χρηματοδοτήσει το δίκτυο μεταφορών της την επόμενη δεκαετία.
Το χρηματοδοτικό κενό είναι τεράστιο – και μεγαλώνει
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της μελέτης, ομοσπονδία, Länder και δήμοι χρειάζονται έως το 2030 τουλάχιστον 390 δισεκατομμύρια ευρώ για να διατηρήσουν, αναβαθμίσουν και εκσυγχρονίσουν κρίσιμες υποδομές: σιδηροδρομικό δίκτυο, αυτοκινητόδρομους και τοπικές συγκοινωνίες.
Το ήδη προγραμματισμένο Sondervermögen για κλιματική ουδετερότητα και υποδομές δεν επαρκεί ούτε στο μισό για να καλύψει τις ανάγκες.
Η Wiebke Zimmer, αναπληρώτρια διευθύντρια της Agora Verkehrswende, το διατυπώνει με σαφήνεια: η Γερμανία χρειάζεται έναν «ριζικό επανασχεδιασμό στη χρηματοδότηση μεταφορών» για να μη χαθεί και η επόμενη δεκαετία σε καθυστερήσεις και υποβάθμιση.
Η PKW-Maut ως «σταθεροποιητής» της υποδομής
Βασικό επιχείρημα των συντακτών της μελέτης είναι η δικαιότερη κατανομή των βαρών.
Σήμερα, οι οδηγοί φορτηγών πληρώνουν σημαντικά ποσά μέσω Lkw-Maut, ενώ οι ιδιώτες οδηγοί δεν συμβάλλουν άμεσα στη χρηματοδότηση των οδικών δικτύων που χρησιμοποιούν.
Η ειδικός του Dezernat Zukunft, Vera Huwe, υποστηρίζει πως μια PKW-Maut θα εξασφάλιζε σταθερά έσοδα ανεξάρτητα από δημοσιονομικές κρίσεις και ότι, αν εφαρμοστεί σταδιακά και με κοινωνικά κριτήρια, θα μπορούσε να γίνει μια πιο ισότιμη και προβλέψιμη λύση.
Σύμφωνα με τη μελέτη, τα έσοδα από την PKW-Maut θα απέφεραν αισθητή ανακούφιση από τις αρχές της δεκαετίας του 2030.
Ο ρόλος των κρατικών δανείων και οι ανάγκες για αλλαγή κανόνων
Οι συντάκτες της μελέτης θεωρούν ότι τα κρατικά δάνεια πρέπει να αποτελέσουν κεντρικό πυλώνα της στρατηγικής χρηματοδότησης.
Η λογική τους είναι ότι οι μελλοντικές γενιές θα επωφεληθούν από ένα σύγχρονο σύστημα μεταφορών και επομένως δεν είναι παράλογο να συμμετέχουν και στο κόστος.
Ωστόσο, για να γίνει αυτό βιώσιμο, απαιτείται αναθεώρηση των υφιστάμενων δημοσιονομικών κανόνων – ιδιαίτερα του πλαφόν χρέους – ώστε να επιτραπούν μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε κρίσιμες υποδομές.
Παράλληλα, η μελέτη προτείνει αλλαγές σε υφιστάμενα φορολογικά κίνητρα:
- μεταρρύθμιση της Kfz-Steuer με περιβαλλοντικά κριτήρια,
- αναδιάρθρωση του Dienstwagenprivileg,
- αλλαγές στην Entfernungspauschale ώστε να αντικατοπτρίζει πραγματικές περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις,
- εισφορές επιχειρήσεων που επωφελούνται εμμέσως από τον ÖPNV.
Το ιδιωτικό κεφάλαιο θεωρείται μόνο συμπληρωματικός μηχανισμός, καθώς υψηλές αποδόσεις θα οδηγούσαν σε ακόμη μεγαλύτερο συνολικό κόστος.
Τα πραγματικά μεγέθη επενδύσεων – και η καθυστέρηση της χώρας
Η έκταση των απαιτούμενων επενδύσεων φανερώνει τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Για το 2030, η μελέτη υπολογίζει 43 δισ. ευρώ ετησίως για σιδηρόδρομο και συντήρηση αυτοκινητοδρόμων, ενώ για το 2035 το ποσό μειώνεται στα 32 δισ. ευρώ – αλλά παραμένει πολύ πάνω από τα σημερινά επίπεδα.
Το 2025, οι σχετικές δαπάνες κινούνται γύρω στα 30 δισ. ευρώ, ποσό που θεωρείται ανεπαρκές για να κλείσει το τεράστιο χάσμα συντήρησης.
Για το ÖPNV, οι ανάγκες είναι ακόμη μεγαλύτερες. Οι σημερινές δαπάνες των 44 δισ. ευρώ πρέπει να αυξηθούν στα 59 δισ. ευρώ το 2030 και στα 74 δισ. ευρώ έως το 2035, προκειμένου να καλυφθούν οι στόχοι της πράσινης μετάβασης.
Τι προτείνει ο Sachverständigenrat
Ο συμβουλευτικός φορέας που συνόδευσε τη μελέτη ζητά μια εντελώς πιο στρατηγική κατανομή των επενδύσεων βάσει μακροπρόθεσμων πολιτικών στόχων.
Μεταξύ των προτάσεων είναι η δημιουργία πολυετούς Eisenbahninfrastrukturfonds, η σημαντική ενίσχυση του ÖPNV κα η στοχευμένη υποστήριξη της αυτοκινητοβιομηχανίας για τον ρυθμό μετάβασης στην ηλεκτροκίνηση.
Η προσέγγιση αυτή αποσκοπεί στο να μην εξαντληθούν οι πόροι σε έργα χωρίς προστιθέμενη αξία, αλλά να γίνουν επενδύσεις που συνδέονται με πραγματικές κοινωνικές και κλιματικές ανάγκες.
Η θέση της Klima-Allianz
Η Klima-Allianz Deutschland – συμμαχία με πάνω από 150 περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς οργανισμούς – χαιρετίζει τη μελέτη.
Ο ειδικός της στον τομέα μεταφορών, Jonas Becker, τονίζει ότι η χρηματοδότηση πρέπει να είναι δίκαιη, περιβαλλοντικά ορθή και στραμμένη προς τις ανάγκες της ενεργειακής μετάβασης.
Μια PKW-Maut, όπως λέει, θα μπορούσε να κατευθυνθεί αποκλειστικά σε έργα για ÖPNV και σιδηρόδρομο, με διαφοροποιήσεις ανάλογα με το όχημα: μεγαλύτερη επιβάρυνση για SUVs, μικρότερη για μικρά οχήματα, σημαντικά κίνητρα για ηλεκτρικά.
Το ξεκάθαρο μήνυμα της Klima-Allianz είναι ότι τα έσοδα αυτά δεν πρέπει, σε καμία περίπτωση, να χρησιμοποιηθούν για νέους αυτοκινητοδρόμους, καθώς κάτι τέτοιο θα αντιστρατευόταν την ίδια την έννοια της Verkehrswende.
