Το άρθρο αυτό έχει ενεργοποιηθεί μόλις 7 φορές από το 1949 με τελευταία το 2022 μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία – Τουσκ: Η προοπτική μιας μεγάλης στρατιωτικής σύγκρουσης είναι πιο κοντά από ποτέ από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο…

Την ενεργοποίηση του άρθρου 4 του ΝΑΤΟ, κάτι που έχει συμβεί μόλις επτά φορές από την ίδρυση της βορειοατλαντικής συμμαχίας ζητά η Πολωνία με τον Ντόναλντ Τουσκ να ανακοινώνει ότι συνολικά έγιναν 19 παραβιάσεις του εναέριου χώρου της χώρας του.

Το άρθρο 4 το οποίο για τελευταία φορά είχε ενεργοποιηθεί το 2022 όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία προβλέπει ότι ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ μπορεί να ξεκινήσει επίσημες διαβουλεύσεις με τη συμμαχία «όποτε κρίνει ότι η εδαφική ακεραιότητα, η πολιτική ανεξαρτησία ή η ασφάλεια απειλείται». (Διαβάστε περισσότερα για το άρθρο 4 εδώ)

Σύμφωνα με τον Πολωνό πρωθυπουργό, οι παραβιάσεις το βράδυ της Τρίτης «είναι μόνο ένα μέρος του ευρύτερου πλαισίου ασφάλειας, με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία να προγραμματίζουν να πραγματοποιήσουν “επιθετικές” στρατιωτικές ασκήσεις αργότερα αυτή την εβδομάδα».

«Δεν υπάρχει λόγος να ισχυριστούμε ότι βρισκόμαστε σε κατάσταση πολέμου… αλλά η κατάσταση είναι σημαντικά πιο επικίνδυνη από όλες τις προηγούμενες. Η προοπτική όμως μιας μεγάλης στρατιωτικής διαμάχης είναι πιο κοντά από ποτέ από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» είπε ο Τουσκ.

Μιλώντας στη βουλή της Πολωνίας, ο κ. Τουσκ περιέγραψε ότι οι Πολωνικές ένοπλες δυνάμεις αποφάσισαν να κλιμακώσουν την αντίδρασή τους στις 10 το βράδυ της Τρίτης. Όπως είπε η πρώτη παραβίαση έγινε στις 23:30 το βράδυ της Τρίτης και η τελευταία στις 6:30 το πρωί της Τετάρτης «και αυτό σας δίνει μια ιδέα της κλίμακας της επιχειρήσης».

Επικαλούμενος τα πρώτα στοιχεία από την έρευνα των πολωνικών αρχών, υπήρξαν 19 παραβιάσεις του εναέριου χώρου της Πολωνίας με έναν σημαντικό αριθμό drones που μπήκαν από τη Λευκορωσία.

Τρία εξ αυτών έχει επιβεβαιωθεί ότι καταρρίφθηκαν ενώ το ίδιο εκτιμάται ότι συνέβη και για ένα τέταρτο.

Αναφερόμενος στην αντίδραση των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, ο κ. Τουσκ είπε ότι «δείχνουν πως κατανοούν τη σοβαρότητα της κατάστασης και τη σημασία της συνεχιζόμενης υποστήριξης προς την Ουκρανία» επαναλαμβάνοντας παράλληλα τη στήριξη της Πολωνίας προς την Ουκρανία στον πόλεμο της με τη Ρωσία, αναφέροντας ότι αυτό είναι επίσης θεμελιώδες για την ασφάλεια της χώρας του.

Ρώσος επιτετραμμένος στην Πολωνία: Η Βαρσοβία δεν έχει παρουσιάσει καμία απόδειξη για τους ισχυρισμούς της
Την ίδια ώρα ο Ρώσος επιτετραμμένος στην Πολωνία, Αντρέι Ορντάς, υποστήριξε – στην πρώτη αντίδραση από ρωσικής πλευράς – ότι η Βαρσοβία δεν έχει παρουσιάσει καμία απόδειξη για τους ισχυρισμούς της.

«Θεωρούμε αβάσιμες τις κατηγορίςε. Δεν έχει παρουσιαστεί καμία απόδειξη ότι αυτά τα drones ήταν ρώσικα» είπε στο Ria Novost λίγο πριν κληθεί για εξηγήσεις από το πολωνικό υπουργείο Εξωτερικών.

Επικαλούμενος, δε, παλαιότερα παρόμοια περιστατικά, ισχυρίστηκε ότι οι Πολωνοί δεν θα παρουσιάσουν ακλόνητες αποδείξεις για όσα λένε.

«Η Ρωσία δεν έχει καμία πρόθεση κλιμάκωσης με την Πολωνία αλλά δυστυχώς δεν μπορούμε να βασιστούμε στο ότι οι πολωνικές αρχές θα μας ακούσουν εν μέσω της αντιρωσικής μανίας τους» κατέληξε ο Ρώσος διπλωμάτης.

Τι προβλέπει το άρθρο 4

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Ουάσινγκτον (1949), το άρθρο 4 δίνει σε κάθε κράτος-μέλος το δικαίωμα να ζητήσει διαβουλεύσεις με τους συμμάχους, εφόσον θεωρεί ότι η εδαφική του ακεραιότητα, η πολιτική του ανεξαρτησία ή η ασφάλειά του απειλούνται. Δεν συνεπάγεται αυτόματη στρατιωτική εμπλοκή, αλλά θέτει το ζήτημα ενώπιον του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, το οποίο μπορεί να λάβει αποφάσεις για διπλωματικές, στρατιωτικές ή αποτρεπτικές κινήσεις.

Το άρθρο 4 συχνά θεωρείται ένα «καμπανάκι συναγερμού» που προηγείται πιθανών εξελίξεων. Σε αντίθεση με το άρθρο 5, που προβλέπει συλλογική άμυνα σε περίπτωση επίθεσης κατά κράτους-μέλους, το άρθρο 4 παραμένει σε επίπεδο πολιτικής διαβούλευσης – ωστόσο έχει ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς ανοίγει τη συζήτηση σε ολόκληρη τη Συμμαχία.

Οι επτά προηγούμενες ενεργοποιήσεις

Από την ίδρυση του ΝΑΤΟ, το άρθρο 4 έχει ενεργοποιηθεί μόλις επτά φορές, γεγονός που δείχνει τον εξαιρετικό χαρακτήρα της διαδικασίας:

2003 – Τουρκία: Με αφορμή τον πόλεμο στο Ιράκ, η Άγκυρα ανησύχησε για τις συνέπειες στην ασφάλεια των συνόρων της. Οι σύμμαχοι αποφάσισαν τότε μέτρα ενίσχυσης της αεράμυνας της Τουρκίας.

2012 – Τουρκία: Η κατάρριψη τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους από τις συριακές δυνάμεις οδήγησε σε διαβουλεύσεις.

2014 – Πολωνία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία: Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, τέσσερις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προσέφυγαν ταυτόχρονα στο άρθρο 4.

2015 – Τουρκία: Ζήτησε εκ νέου διαβουλεύσεις, επικαλούμενη την αστάθεια στη Συρία, την τρομοκρατική δράση και τις απειλές κατά της ασφάλειάς της.

2020 – Τουρκία: Με αφορμή την κλιμάκωση στο Ιντλίμπ της Συρίας, η Άγκυρα ενεργοποίησε το άρθρο 4, λίγες ώρες μετά τον θάνατο δεκάδων Τούρκων στρατιωτών από αεροπορικό πλήγμα.

2022 – Πολωνία: Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Βαρσοβία ζήτησε διαβουλεύσεις, επισημαίνοντας ότι η ασφάλεια όλων των ανατολικών μελών κινδύνευε.

2022 – Σλοβακία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Ρουμανία: Λίγες ημέρες μετά, και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης επικαλέστηκαν το άρθρο 4 λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης της κατάστασης στην Ουκρανία.

Γιατί τώρα η Πολωνία

Η Πολωνία, σύνορο της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ με τη Λευκορωσία και σε μικρή απόσταση από την Ουκρανία, βρίσκεται σε σταθερή κατάσταση ανησυχίας για την ασφάλειά της. Οι πρόσφατες αναφορές σε δεκάδες παραβιάσεις του εναέριου χώρου της έδωσαν τη Βαρσοβία την αφορμή να φέρει το ζήτημα ενώπιον των συμμάχων, ζητώντας πολιτική στήριξη αλλά και πιθανή ενίσχυση αποτρεπτικών μέτρων.

Η ενεργοποίηση του άρθρου 4 δεν σημαίνει στρατιωτική απάντηση, αλλά ανοίγει τον δρόμο για ενέργειες όπως ενισχυμένες αεροπορικές περιπολίες, ανάπτυξη δυνάμεων σε ανατολικές χώρες-μέλη ή κοινές ασκήσεις. Παράλληλα, στέλνει μήνυμα στη Μόσχα ότι η Πολωνία δεν αντιμετωπίζει μόνη της την κατάσταση, αλλά υπό την ομπρέλα της Συμμαχίας.

Η σημασία για τη Συμμαχία

Η κίνηση της Βαρσοβίας αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη-μέλη αξιοποιούν τις προβλέψεις της Συνθήκης, όχι μόνο για την άμεση ασφάλεια αλλά και για την ενίσχυση της πολιτικής συνοχής του ΝΑΤΟ. Αν και το άρθρο 4 σπάνια χρησιμοποιείται, η ύπαρξή του λειτουργεί ως μηχανισμός πρόληψης και αποτροπής, δείχνοντας ότι η ανησυχία ενός μέλους μπορεί να μετατραπεί σε συλλογικό ζήτημα.

Πηγή: Πρώτο Θέμα