Η Γερμανία δεν θεωρείται ηφαιστειογενής περιοχή, αλλά κάτω από την επιφάνεια της η ηφαιστειακή δραστηριότητα συνεχίζεται.
Γεωφυσικές μετρήσεις δείχνουν ότι μάγμα ανεβαίνει από τον μανδύα της Γης, ενώ η γήινη κρούστα υψώνεται σταδιακά. Είναι λοιπόν πιθανό ένα ξαφνικό ηφαιστειακό ξέσπασμα;
Ο ειδικός σε θέματα ηφαιστειότητας και τεκτονικής, Ούλριχ Σ. Σράιμπερ, εξηγεί γιατί μια έκρηξη είναι θέμα χρόνου.
Ηφαιστειακές Ζώνες στη Γερμανία
Στη Γερμανία υπάρχουν δύο βασικές ηφαιστειακές περιοχές: στο Eifel και το Vogtland. Επιπλέον, κάποιες γεωφυσικές έρευνες δείχνουν ενδείξεις ηφαιστειακής δραστηριότητας βόρεια της λίμνης της Κωνσταντίας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιοχή μεταξύ Στουτγκάρδης και Κωνσταντίας, όπου ο μανδύας της Γης εμφανίζει διαφοροποιήσεις σε σχέση με τις γειτονικές περιοχές.
Μια τεκτονική ζώνη διάτμησης μπορεί να προκαλέσει εντάσεις στην κρούστα και, σε συνδυασμό με την κατάλληλη τεκτονική δραστηριότητα, θα μπορούσε να ανοίξει διαδρομές για το μάγμα – όπως συνέβη εκατομμύρια χρόνια πριν στα ηφαιστειακά πεδία του Ουράχ και του Χέγκαου.
Η Ηφαιστειακή Δραστηριότητα στην Eifel
Το Eifel χωρίζεται σε δύο ηφαιστειακές ζώνες:
Δυτικό Eifel: Κυριαρχείται από κώνους σκωρίας και μααρ ηφαίστεια.
Ανατολικό Eifel: Εκτός από παρόμοιους σχηματισμούς, έχουν σημειωθεί εκρήξεις που απελευθέρωσαν μεγάλες ποσότητες υλικού σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα δεν εξαρτάται μόνο από το μάγμα, αλλά και από την παρουσία νερού και αερίων.
Ιδιαίτερα τα υπερκρίσιμα ρευστά – νερό και CO₂ υπό ακραία πίεση – μπορούν να διεισδύσουν σε μικροσκοπικές ρωγμές της κρούστας, προκαλώντας εκρήξεις.
Όταν το νερό έρχεται σε επαφή με καυτό μάγμα, δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα, το οποίο μπορεί να ανοίξει νέους κρατήρες.
Πώς συμβαίνει μια έκρηξη ηφαιστείου;
Η διαδικασία αυτή βασίζεται σε έναν γεωλογικό μηχανισμό που περιλαμβάνει συμπίεση και διάταση της γήινης κρούστας.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια ντομάτα που πιέζεται με τα δάχτυλα: ενώ συμπιέζεται στις άκρες, στο κέντρο διαστέλλεται μέχρι να σπάσει.
Ανάλογες τεκτονικές τάσεις καταγράφονται στο Ανατολικό Eifel, ειδικά στη λεκάνη του Νόιβιντ.
Εκεί, το μάγμα δεν βρίσκει εύκολα δίοδο προς την επιφάνεια και συγκεντρώνεται σε υπόγειους θαλάμους.
Με την πάροδο του χρόνου, η σύνθεσή του αλλάζει και γίνεται πιο εκρηκτική, καθώς ορισμένα στοιχεία του συγκεντρώνονται σε υψηλές συγκεντρώσεις. Όταν η πίεση φτάσει σε κρίσιμο σημείο, η έκρηξη μπορεί να είναι καταστροφική.
Ιδιαίτερες τεκτονικές συνθήκες στο Eifel
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στο Eifel δεν σχετίζεται με τα κλασικά υποθαλάσσια ρήγματα που υπάρχουν σε άλλες ηφαιστειακές περιοχές του κόσμου, όπως στον Ειρηνικό. Αντίθετα, πρόκειται για ενδοπλακικό ηφαιστεισμό (Intraplatten-Vulkanismus).
Οι γεωφυσικές μετρήσεις δείχνουν ότι καυτό υλικό ανεβαίνει από τον μανδύα, αυξάνοντας τη θερμοκρασία της κρούστας και προκαλώντας τη σταδιακή ανύψωση της περιοχής.
Αυτό το φαινόμενο ξεκίνησε μόλις 1,5 έως 2 εκατομμύρια χρόνια πριν – παλαιότερα, η περιοχή βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο με τις γειτονικές περιοχές.
Αντί για συγκρούσεις τεκτονικών πλακών, υπάρχουν μικρότερα μπλοκ της γήινης κρούστας που κινούνται λόγω τεκτονικών πιέσεων.
Αυτή η κίνηση μπορεί να ανοίξει απότομα κανάλια προς το εσωτερικό της Γης, επιτρέποντας στο μάγμα να ανέλθει ταχύτατα προς την επιφάνεια.
Πόσο γρήγορα μπορεί να συμβεί μια έκρηξη ενός ηφαιστείου;
Παρότι οι ηφαιστειακές διεργασίες στους θαλάμους μάγματος μπορεί να διαρκέσουν χιλιάδες χρόνια, σε περίπτωση που μια σεισμική δόνηση ή μια απότομη τεκτονική μετατόπιση ανοίξει μια δίοδο, το μάγμα μπορεί να ανέλθει μέσα σε λίγες εβδομάδες ή ακόμα και ημέρες.
Θα υπάρξουν προειδοποιητικά σημάδια;
Θεωρητικά, ναι. Πριν από μια έκρηξη, θα αναμένονταν σεισμοί συγκεκριμένου τύπου, οι οποίοι θα επικεντρώνονταν σε μια στενή τεκτονική ζώνη.
Ειδικά αν καταγραφούν σεισμοί σε βάθος 20 έως 40 χιλιομέτρων, αυτό θα αποτελούσε ένδειξη ότι κάτι συμβαίνει στο υπέδαφος.
Στην περιοχή της λίμνης Laacher See έχουν ήδη καταγραφεί σεισμικές δραστηριότητες, που δείχνουν ότι το υπέδαφος δεν βρίσκεται σε ηρεμία.
Ωστόσο, δεν υπάρχει απόλυτη ασφάλεια στην πρόβλεψη ηφαιστειακών εκρήξεων.
Αν και υπάρχουν σύγχρονα συστήματα παρακολούθησης, δεν είναι βέβαιο αν θα μπορέσουν να ανιχνεύσουν έγκαιρα μια ξαφνική έκρηξη.
Μπορεί να συμβεί μια έκρηξη ηφαιστείου ανά πάσα στιγμή;
Θεωρητικά, ναι. Μια ηφαιστειακή έκρηξη στο Eifel είναι αναπόφευκτη – η μόνη αβεβαιότητα είναι το πότε.
Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην περιοχή δεν έχει τελειώσει. Τα τελευταία γεωλογικά δεδομένα δείχνουν ότι είναι θέμα χρόνου να συμβεί μια νέα έκρηξη.
Ωστόσο, δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί με ακρίβεια αν αυτό θα συμβεί μέσα στα επόμενα χρόνια, δεκαετίες ή αιώνες.
Από τη συνέντευξη του κ. Ulrich C. Schreiber (συνταξιούχος καθηγητής Γενικής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο του Duisburg-Essen) στο online portal t-online.de
